Tłumaczenie Małgorzata Boba
Trudno ci będzie znaleźć kogoś, kto porzucał naukę duńskiego tyle razy, co ja.
Męczyłem się tak bardzo, że w pewnym momencie postanowiłem zrobić sobie przerwę i spróbować dowiedzieć się czemu właściwie idzie mi tak źle. Sięgnąłem po wiedzę naukową i po kilku tuzinach książek i publikacji przyszło olśnienie. Okazało się, że wiele rzeczy robiłem niewłaściwie, a niczego tak, jak należy.
Wyszło również na jaw, że wcale nie jestem taki wyjątkowy (szkoda); w zasadzie każdy popełnia te same błędy i nie stosuje właściwych metod. Więc jeśli to początek twojej przygody w Danii, jesteś na wczesnym etapie swojej drogi językowej, albo zaczynasz właśnie uczyć się duńskiego po raz siedemnasty, ten artykuł jest dla ciebie!
Zacznijmy od złych nawyków, językowych mitów i często popełnianych błędów:
- Autosabotaż. Moją najlepszą wymówką było wmawianie sobie, że nie jestem dobry z języków, co idealnie obrazowało porzekadło „Jeżeli myślisz, że coś możesz lub czegoś nie możesz, za każdym razem masz rację.” Oczywiście bycie dobrym z języków musi być miłym uczuciem (tak przypuszczam), ale wcale tego nie potrzebujesz. Talent wyznacza linię startu, a nie linię mety.
- Brak rutyny. Jesteś w ciągłym biegu, prawda? Praca, dzieci, siłownia, zainteresowania, sprzątanie domu, brudzenie domu… prawdopodobnie masz poczucie, że spędziłeś połowę swojego dotychczasowego życia w Danii jako nummer syvogtyve i kø w kolejce telefonicznej do któregoś z duńskich urzędów. A oni i tak zawsze mówią po angielsku, więc naturalnie nauka duńskiego schodzi na dalszy plan.
- Szkoły językowe. Szkoły są świetne, żeby poznać nowych ludzi, mieć powód zwlec się z łóżka czy poćwiczyć do egzaminu PD3, jeśli jest ci potrzebny. Ale istnieją lepsze sposoby na wykorzystanie czasu, żeby faktycznie nauczyć się języka. I wszystko wskazuje na to, że naukowcy wiedzą o tym już od 40 lat, tylko jakoś nikomu nie powiedzieli.
- Duolingo. Firmy istnieją po to, aby zarabiać pieniądze, więc mają ekonomicznie uzasadnione powody, aby ich produkty czy usługi były uzależniające i… nieefektywne, bo gdyby faktycznie działały, w końcu przestałbyś z nich korzystać. Cele twoje i Duolingo nie są jednakowe. (Domyślasz się też chyba, że smartfon – najbardziej rozpraszający przedmiot, jaki kiedykolwiek wynalazła ludzkość – nie może być najlepszym sposobem na skupienie na nauce języka, prawda?)
- Wkuwanie słownictwa/gramatyki. Naukowcy już od czterdziestu lat wiedzą, że wkuwanie tabelek z gramatyką i list słówek całymi dniami do niczego nie prowadzi. O ile nie jesteś czatem GPT w ludzkiej skórze, nie zapamiętuj słówek „kategoriami”, np. dzisiaj powtarzam ubrania, jutro owoce, później „rzeczy, które można spotkać na imprezie” i tak dalej.
- Mówienie od pierwszego dnia. Rozmawianie po duńsku z nauczycielem, w bezpiecznym środowisku, jest świetne! Mówienie po duńsku w rzeczywistej, życiowej sytuacji długo zanim naprawdę jesteś w stanie, już nie tak bardzo. Po pierwsze, kiedy mówisz, nie uczysz się; możesz jedynie użyć tego, co już umiesz (używanie rozległych peryfraz nie jest nauką). Po drugie, skupiać się będziesz na poradzeniu sobie z daną sytuacją, a nie nauce duńskiego. Po trzecie, celem twoich rozmówców nie jest nauczenie cię języka (masz szczęście, jeśli w ogóle zdają sobie sprawę, że nie rozumiesz 90% tego, co do ciebie mówią). Wszystko to prowadzi do bardzo stresujących i frustrujących doświadczeń, bez faktycznej nauki. Doskonały przepis na wypalenie.
Podsumowując: żadnych wymówek, żadnego wkuwania i żadnych grywalizacyjnych aplikacji (z i bez zielonej sówki). Nie martw się też zbytnio mówieniem na samym początku i nie przeceniaj szkół językowych.
Czas na dobre praktyki. Jak właściwie nauczyć się duńskiego? I jak poradzić sobie z całą tą gardłowością?
1. Zbuduj solidne podstawy. Nauka języka nie wymaga niezmierzonych pokładów sił umysłowych. Każdy człowiek jest w stanie zrozumieć co oznacza dowolne jedno słowo, nawet jeśli nie istnieje ono w jego języku ojczystym, jak chociażby słynne „hygge”. Ale żeby rozumieć duński, musisz poznać jeszcze 10000 innych, plus sporo dźwięków (40 dźwięków samych samogłosek), zasad gramatycznych i nielogicznego umiejscowienia przecinków. Wyzwaniem jest więc ilość. Zbuduj silne nawyki na początku i szlifuj je z czasem. To najważniejsza rzecz jaką możesz zrobić.
2. Zapomnij o dobrej zabawie. Guru językowi z YouTube’a powiedzą ci, że masz się dobrze bawić i mają rację, próbuj. Ale nie spodziewaj się, że zawsze będzie to dobra zabawa. Coś trwającego tak długo jak nauka duńskiego, niejednokrotnie okaże się zabawne, nudne, wymagające, frustrujące, zaskakujące, dezorientujące, interesujące, wywołujące lęki, nerwice, stwarzające zagrożenie dla twojego gardła i wszystko pomiędzy. Musisz się przygotować na upadki, bo będą się zdarzać. Motywacja do robienia czegoś musi wynikać z samego działania, a nie z nagrody w formie „dobrej zabawy”. Dobra zabawa jest zresztą subiektywna. Bierz się więc do roboty i zaakceptuj związane z tym cierpienia (jak osoba biegnąca maraton, która biegnie dalej, mimo że wcale nie bawi się świetnie).
3. Zapomnij o Pilou Asbæku. Chcesz mówić biegle? Nie ma to znaczenia. Sorry, ktoś musiał ci to powiedzieć. Jakiekolwiek twoje chęci nie mają znaczenia. Znaczenie ma to, co cię zadowoli. Jeśli chcesz brzmieć ja Pilou Asbæk (w Borgen, nie w Grze o Tron), ale zadowala cię, że umiesz powiedzieć ingen kvittering, tak, to nigdy nie nauczysz się więcej, bo nie wystarczy ci na to energii. Nie myśl więc czego „chcesz”, ale jakie minimum jest dla ciebie akceptowalne: i to jest twój prawdziwy cel (mam nadzieję, że nie jest to poziom ingen kvittering, tak, ale to twój wybór).
4. Działaj w sensowny, przemyślany sposób. Pięć minut Duolingo tu, ingen kvittering, tak tam, duński podcast w tle podczas robienia obiadu… Nie ma nic złego w takim zanurzeniu się w języku, ale wyłącznie w ten sposób wiele się nie nauczysz. Musisz znaleźć dłuższe porcje czasu, najlepiej codziennie, na głęboką, wytężoną naukę.
5. Ćwicz czytanie, słuchanie, pisanie i mówienie (ale mówienie na końcu). Jeśli czegoś nie ćwiczysz, nie robisz postępów. Odbieranie języka jest ważniejsze, niż jego produkowanie. Szukaj treści, które są trudne, ale nie za trudne. Najlepiej jeśli rozumiesz około 85%. W ten sposób możesz uczyć się nowych słów z kontekstu, bez potrzeby sprawdzania ich znaczenia.
6. Potraktuj priorytetowo naukę 3000-5000 słów w krótkim czasie i ignoruj przez ten czas gramatykę. Większość gramatyki jest i tak deskryptywna, nie ma wyjaśnienia „dlaczego”, po prostu tak jest, bo tak się mówi. Nauczysz się wiele z samego kontaktu z językiem i, co jeszcze lepsze, nauczysz się rzeczy, które nie mogą zostać wyjaśnione przy pomocy gramatyki, takich jak idiomy, dziwne wyrażenia i charakterystyczne sposoby komunikowania. Duńska gramatyka nie jest szczególnie trudna, nie martw się. A jeśli chodzi o słownictwo, zawsze, zawsze, ale to ZAWSZE ucz się słów wraz z kontekstem. Nawet tak proste duńskie słowo, jak „bare”, choć łatwe do przetłumaczenia, to jest używane nieco inaczej niż w np. angielskim. Takiego niuansu nie znajdziesz w podręcznikach czy słownikach, musisz zobaczyć to słowo „w akcji” i to wielokrotnie.
7. Ćwicz zarówno ekstensywnie (czytanie i słuchanie), jak i intensywnie (czytanie, słuchanie i pisanie). Ćwiczenie ekstensywne polega na skupieniu się na przekazie, zamiast na języku. Wymaga od ciebie przyswajania treści przez długi czas, z jak najmniejszą liczbą zakłóceń. Nie przejmuj się, jeśli czegoś nie zrozumiesz i po prostu kontynuuj. Ćwiczenie intensywne to takie, kiedy wyszukujesz wszystkie słowa, których nie rozumiesz, słuchasz i powtarzasz, wynotowujesz to czego nie umiesz napisać i szukasz na ten temat informacji, robisz podsumowania czytanych tekstów itp. Im bardziej początkującą osobą jesteś, tym ważniejsze są ćwiczenia intensywne. W miarę podnoszenia poziomu znajomości języka, przestawiaj się stopniowo na ćwiczenie ekstensywne. Zawsze rób albo jedno, albo drugie, a nie pół to, pół tamto.
8. Skorzystaj z prywatnego nauczyciela. Wszyscy uczymy się na błędach, ale żeby mogło się tak dziać, w pierwszej kolejności musimy wiedzieć, że w ogóle popełniamy błąd. Tu najlepiej sprawdzi się prywatny nauczyciel. Wykaż się inicjatywą i zadawaj wszystkie pytania, jakie nasuną ci się podczas intensywnych ćwiczeń. Skup się na zrozumieniu i wymowie. Nauczyciel jest droższy, niż lekcje grupowe, ale jeśli jest dobry, to warto wydać więcej pieniędzy. Możesz znaleźć nauczycieli na takich platformach jak Italki albo poszukać rekomendacji online.
9. Rozwijaj świadomość fonemiczną. Bądź w pełni świadomy, jak dźwięki są produkowane i skup się na intonacji zdania. Dobrym ćwiczeniem jest tzw. „shadowing”: to trochę jak „posłuchaj i powtórz”, ale zamiast słuchać i następnie powtarzać, robisz to prawie w tym samym momencie, z jak najmniejszym możliwym opóźnieniem. Nagrywaj się, porównuj z oryginałem i powtarzaj do skutku (tak przy okazji, to jest przykład ćwiczenia intensywnego).
10. Zastosuj powtórki w interwałach (ang. Spaced Repetition). Jeśli nie wiesz co to, kliknij w link na końcu artykułu (treść po angielsku). Zawsze twórz własne karty. Użyj tworzenia ich jako sposobu na odkrywanie duńskiego, korzystając ze zdań w materiałach, które właśnie przyswajasz. Przejrzyj je, traktując to jako kolejną formę kontaktu z językiem. Nie przejmuj się za bardzo zapamiętywaniem i nie torturuj krótkimi interwałami. Po prostu postaraj się sobie przypomnieć i kontynuuj. Pamiętaj, nauka języka to wyzwanie ilościowe.
11. Urozmaicaj swoje ćwiczenia. Rób rzeczy trochę inaczej każdego dnia, wyjdź ze swojej strefy komfortu, zaskocz się, mieszaj różne techniki i tak dalej. Jest wiele sposobów na naukę duńskiego, innych, niż robienie zadanej przez nauczyciela pracy domowej. W rzeczywistości, twój własny program uczenia się będzie bardziej efektywny ze względu na zjawisko psychologiczne nazywane „efektem generacyjnym”. Jak powiedział legendarny Richard Feynman, „Ucz się pilnie tego, co najbardziej cię interesuje, w możliwie najbardziej niezdyscyplinowany, lekceważący i oryginalny sposób.”
Uff, sporo tego! Ale żaden przewodnik nie jest kompletny bez materiałów źródłowych, więc oto one, na zwieńczenie tego artykułu:
- „Atomowe nawyki”, James Clear. O budowaniu silnych podstaw. Od tego zacznij!
- „Short stories in Danish” Olly’ego Richarda (link nieafiliacyjny), w formie tekstu i audiobooka. Świetna pomoc w osiągnięciu poziomu wyższego niż B1.
- „How I learn languages” Kató Lomb. Zbiór anegdot i porad od jednej z najbardziej imponujących poliglotek świata. (po angielsku)
- „Mapa kulturowa”, Erin Meyer. Nie jest to książka o duńskim ani o językach, ale jeśli wywodzisz się z innej kultury, dowiesz się, jak Duńczycy (i inni) się komunikują. Fascynująca lektura.
- „Odwaga bycia nielubianym”, Ichiro Kischimi. Kolejna książka nie o duńskim ani językach, ale świetna, jeśli boisz się mówić publicznie i dużo cię kosztuje wyjście ze strefy komfortu. Potraktuj to jako rekomendację poradnika od kogoś, kto nie znosi poradników.
- „Droga na szczyt. Jak ćwiczyć, aby osiągnąć mistrzowską biegłość w dowolnej dziedzinie”, Anders Ericsson. Książka na temat celowej praktyki (ang. Deliberate Practice).
- ordbogen.com, ordnet.dk, linguee.com i deepl.com, słowniki i tłumacze online, wszystkie darmowe, bez reklam (i lepsze niż Google Translate czy Chat-GPT).
- Swap Language (link nieafiliacyjny). Firma organizująca kursy językowe dla firm, która udostępnia sporo filmów do nauki języka na swojej stronie. Za darmo, bez reklam.
- Mic’s Languages YouTube channel (link). Kanał dobry do nauki duńskich ciekawostek. (po angielsku)
- reddit.com/r/danishlanguage: Społeczność osób uczących się duńskiego, jeśli potrzebujesz wsparcia. Za darmo, tona reklam.
- thehardway.guide: Ponad 100 praktycznych zaleceń dotyczących skutecznej nauki języków, opartych na nowoczesnych badaniach, wszystkie sumiennie zebrane przez autora tego artykułu. Jeśli zgubiłeś się w części o Spaced Repetition, tutaj znajdziesz wszystko, co musisz wiedzieć. Bezpłatnie, bez reklam. (po angielsku)
Mam nadzieję, że wspomniane w tym artykule rady okażą się dla ciebie przydatne! Sposobów nauki jest wiele, ale koniec końców najlepszy z nich to twój sposób: wypróbuj coś, przekonaj się, czy działa, a jeśli nie, przeanalizuj dlaczego i wprowadź odpowiednie zmiany.
Wszystko w twoich rękach, dasz radę! 💪
Udanej nauki!
