Tłumaczenie Małgorzata Boba
Wiem, jak przytłaczającym doświadczeniem może być życie w nowym kraju, w którym jeszcze nie wiesz czy chcesz zbudować swoją przyszłość, nie znasz języka i masz poczucie, że nie wiesz jak najlepiej zarządzać swoimi pieniędzmi. Zwłaszcza, że Dania nie jest tania.
Mam na imię Andreea i uwielbiam finanse osobiste. Spędziłam w ostatnich latach wiele godzin ucząc się jak inwestować w Danii, jakie są tego koszty, jak prowadzić budżet, jak oszczędzać i wiele więcej. W 2020 kupiłam z moim mężem dom, kiedy jeszcze oboje studiowaliśmy, i zaczęłam inwestować. Ale przedtem spędziłam bardzo wiele czasu próbując to wszystko zrozumieć, szukając najlepszych rozwiązań pasujących do mojego stylu życia i ze względu na brak znajomości duńskiego słownictwa związanego z finansami zajęło mi to dużo więcej czasu niż powinno.
Dlatego teraz chcę się podzielić zebraną wiedzą z tobą. Prowadzę bloga moneylikealocal.dk i profil na Instagramie, gdzie piszę o finansach, a w tym artykule przeprowadzę cię przez rodzaje kont oszczędnościowych i możliwości inwestowania, o których warto wiedzieć. Mam nadzieję, że dzięki temu będziesz w stanie podjąć świadome decyzje finansowe. Ale zanim zaczniemy:
Zastrzeżenie: Nie jestem doradczynią finansową i nie sugeruję ci w co konkretnie zainwestować, a jedynie dzielę się wiedzą. Jakiekolwiek papiery wartościowe, fundusze itp., które wymieniam w tym artykule powinny być traktowane jako przykłady, a nie konkretne sugestie.
Teraz możemy zaczynać.
Nordnet Månedsopsparing
Tłumaczenie to „miesięczne oszczędności”, ale powiedziałabym, że „miesięczne inwestycje” byłyby bardziej trafnym określeniem. Usługę tę oferuje Nordnet, jedna z największych platform inwestycyjnych w Danii. Månedsopsparing jest jedną z najłatwiej dostępnych form oszczędzania, jakie istnieją. Nawet, jeśli studiujesz lub nie masz pracy, jeśli tylko masz wolne 100 koron miesięcznie, możesz już zacząć inwestować.
Czemu Månedsopsparing jest dobrym rozwiązaniem?
Månedsopsparing jest podzielony na 4 kategorie – w zależności jaką wybierzesz, będziesz mieć dostęp do różnych funduszy i różna będzie minimalna miesięczna kwota inwestycji. Dwie z tych czterech kategorii umożliwiają inwestowanie już od 100 koron miesięcznie i są darmowe – co oznacza, że nie płacisz za tę usługę (pozostałe dwie z tych kategorii wymagają comiesięcznej opłaty w wysokości 10 koron).
Bardzo łatwo zacząć tę formę inwestowania: jeśli tylko masz pieniądze na koncie Nordnet, inwestycje będą automatycznie wykonywane określonego dnia każdego miesiąca. A jeśli nie masz akurat środków na koncie to nie ma problemu, Nordnet po prostu pominie ten miesiąc.
Podsumowując – tanio, niska minimalna kwota i automatycznie.
Bez problemu mogłabym napisać cały artykuł o samym Månedsopsparing i już to nawet zrobiłam. Nie będę więc zagłębiać się tu w szczegóły techniczne, ale jeśli chcesz przeczytać instrukcję krok po kroku (po angielsku), jak zacząć Månedsopsparing, zajrzyj tutaj.
Aktiesparekonto
Kiedy sprzedajesz w Danii papiery wartościowe, musisz zapłacić 27% lub 42% podatku od zysku (w zależności od jego wysokości). Aktiesparekonto (ASK) jest specjalnym, rządowo regulowanym, typem konta. Kiedy sprzedajesz akcje z ASK, twój zysk jest opodatkowany jedynie 17%, niezależnie od wysokości. Jaki w tym haczyk? Możesz mieć na koncie maksymalnie 106 600 koron (stan na rok 2023).
ASK można założyć w banku lub przez platformę inwestycyjną (jak Nordnet czy Saxo Bank). Jednak zanim zdecydujesz się otworzyć ASK w swoim banku, dobrze mieć pewność, że chcesz w tym banku pozostać przez długi czas. Przeniesienie ASK między bankami jest w zasadzie niemożliwe, więc w przypadku zmiany banku trzeba sprzedać wszystkie akcje, zamknąć ASK, otworzyć ASK w nowym banku i kupić wszystko od nowa.
Zalety? Bank lub platforma inwestycyjna zgłasza wszystko do SKATu, więc nie musisz się o to martwić (chociaż warto na wszelki wypadek sprawdzić czy wszystko jest zgłoszone poprawnie). Wada? ASK jest „lagerbeskattet” co oznacza, że co roku płacisz podatek, kiedy wartość posiadanych akcji rośnie, lub otrzymujesz ulgę podatkową, kiedy spada, niezależnie od tego czy sprzedajesz akcje, czy nie.
31. grudnia każdego roku, wartość konta przekazywana jest SKATowi i na podstawie tego naliczony zostaje podatek lub ulga podatkowa.
Kolejna rzecz, którą warto pamiętać, to że kwota jaką możesz wpłacić w kolejnym roku zależna jest od wartości twojego konta zarejestrowanej 31. grudnia.
Oto przykład: Na koncie możesz mieć 106 600 koron. W 2022 umieszczasz na koncie 70 000 i kupujesz akcje. Powiedzmy, że niebywale ci się poszczęściło i wartość twoich akcji tak wzrosła, że na koniec 2022 roku miały łączną wartość 110 000 koron. Oznacza to, że w 2023 roku nie możesz już wpłacić więcej na konto, mimo że wcale nie wpłaciłeś maksymalnej dopuszczalnej kwoty 106 600 kr. Z drugiej strony, jeśli przy tej samej kwocie początkowej – 70 000, wartość twoich akcji spadła do, powiedzmy, 30 000 koron na 31. grudnia 2022 roku, to w 2023 możesz wpłacić na konto jeszcze 76 600 koron.
Konto oszczędnościowe: Børneopsparing
Mówiłam sporo na temat børneopsparing na moim Instagramie, bo uważam, że to świetna sprawa. Børneopsparing to konto oszczędnościowe, które możesz założyć dla swojego dziecka. Możesz mieć tylko jedno takie konto na każde dziecko.
Chociaż børneopsparing ma limit wynoszący 72000 koron, możesz wpłacić jedynie 6000 koron rocznie, co oznacza, że osiągnięcie tego limitu zajmie ci 12 lat. Wielką zaletą tego konta jest fakt, że zysk nie jest opodatkowany. Jak możesz zarabiać na takim koncie? Są dwa sposoby: możesz zawrzeć umowę z bankiem i zarabiać odsetki (jednak nie wszystkie banki to oferują) lub zainwestować zdeponowane pieniądze. Børneopsparing jest jedynym kontem z nieopodatkowanym zyskiem (niezależnie od wysokości), jakie możesz założyć dla swojego dziecka.
Uwaga! Konto Børneopsparing możesz założyć jedynie w tradycyjnym banku. Miej na uwadze, że istnieją inne usługi reklamowane jako børneopsparing, np. Tobi, i choć może być to dobra usługa, to ponieważ nie jest „tradycyjnym” børneopsparing, zysk nie będzie zwolniony z podatku. Tobi sugeruje, aby użyć ulgi podatkowej na dziecko (fradrag), aby zysk był nieopodatkowany, ale to zadziała jedynie do czasu kiedy twoje dziecko dostanie pierwszą pracę (co w Danii zdarza się już w wieku 15-17 lat). Tradycyjne børneopsparing jest nieopodatkowane do osiągnięcia przez dziecko 21 roku życia. Inną wadą Tobi jest fakt, że włożone pieniądze zostaną zainwestowane za ciebie i nie masz wpływu na to, w jakie konkretnie akcje.
Kiedy możesz otworzyć konto børneopsparing?
Børneopsparing możesz założyć od momentu narodzin dziecka do ukończenia przez dziecko 14 roku życia i zablokować do momentu, kiedy dziecko skończy 14, 18 lub 21 lat. Najkrótszy dopuszczalny czas blokady to 7 lat i można go przedłużać, więc jeśli początkowo zdecydujesz się na 14 lat, a w międzyczasie zmienisz zdanie na 18, musisz poinformować bank zanim dziecko skończy 11. Nie możesz natomiast zmienić blokady z 21 lat na 14 lub 18 i z 18 na 14.
Co oznacza zablokowanie konta?
Oznacza to, że ani ty, ani twoje dziecko nie będziecie mogli wypłacić pieniędzy z konta w czasie trwania blokady. Jeśli zablokujesz konto do 14 roku życia, kiedy dziecko nadal jest nieletnie, wówczas to ty jako opiekun będziesz mieć dostęp do pieniędzy w imieniu dziecka. Warto zaznaczyć, że wymagane jest wykorzystanie pieniędzy zgromadzonych na tym koncie w interesie dziecka (Duńczycy używają ich na przykład na efterskole, bierzmowanie itp.) Jeśli zablokujesz konto do 18 lub 21 roku życia, wówczas to dziecko uzyska dostęp do pieniędzy.
Jeśli zainwestujesz pieniądze:
- Wszystkie banki zezwalają na inwestowanie pieniędzy na koncie Børneopsparing, ale niektóre jedynie przy użyciu ich własnych systemów (puljeinvestering – mniej więcej ich własne Tobi). Większość banków umożliwia jednak samodzielne inwestowanie.
- Akcje jednej firmy nie mogą przekraczać 20% portfolio lub 12000 koron, czyli nie możesz zainwestować całych 72000 w Teslę.
- Jeśli twoje dziecko nie zdecyduje się na sprzedaż akcji po ukończeniu 18/21 lat, wartość konta zostanie zarejestrowana i dziecko będzie musiało płacić podatek od zysku począwszy od kolejnego roku. Przykład: Twoje dziecko kończy 21 lat w 2023 i postanawia zatrzymać akcje na kolejne kilka lat. Każdy zysk jaki osiągnie począwszy od 1 stycznia 2024 zostanie opodatkowany.
Czy musisz wpłacać 6 tysięcy naraz?
Nie. 6000 to maksymalna roczna kwota depozytu, ale możesz też wpłacić mniej, w zależności na ile cię stać. Oto przykładowe „strategie” osiągnięcia maksymalnej kwoty:
- 500 koron miesięcznie,
- 1500 koron za każdym razem, kiedy otrzymasz „børnepenge” (4 razy do roku),
- 6000 koron na początku lub pod koniec roku.
To powiedziawszy, możesz też wpłacić 300 koron w jednym miesiącu, 2 000 w kolejnym, zero jeszcze w następnym i tak dalej. Wszystko zależy od ciebie.
Konto oszczędnościowe: Aldersopsparing
Konto Aldersopsparing stanowi uzupełnienie twojej emerytury, które może zostać wypłacone, kiedy przejdziesz na emeryturę.
Zanim zacznę wyjaśniać Aldersopsparing, wspomnę o typach emerytury, o których warto wiedzieć:
- Folkepension: emerytura państwowa, którą możesz otrzymać jeśli mieszkałeś w Danii przez co najmniej 10 lat między 15. rokiem życia a wiekiem emerytalnym (tutaj możesz przeczytać więcej),
- Ratepension: prywatna emerytura, która powinna, dzięki comiesięcznym wypłatom, zastąpić ci wynagrodzenie po przejściu na emeryturę,
- Livslang/livsrente: ubezpieczenie emerytalne, które będzie wypłacać ci świadczenia od osiągnięcia wieku emerytalnego do końca życia.
Jedna ważna różnica między Ratepension i Livslang a Aldersopsparing jest taka, że kiedy wpłacasz pieniądze na Ratepension i Livslang przysługują ci ulgi podatkowe (fradrag). Kiedy wpłacasz pieniądze na Aldersopsparing, nie dostajesz ulg. Tutaj jest świetne porównanie między wszystkimi trzema (po duńsku).
Dlaczego Aldersopsparing to dobry pomysł?
Jeśli zdecydujesz się zainwestować środki, zysk będzie oprocentowany na 15.3% zamiast zwykłych 27% lub 42%. Tak jak ASK, Aldersopsparing jest opodatkowane zgodnie z zasadą „lagerbeskatning”, co oznacza, że zapłacisz podatek od zysku raz do roku. Oznacza to także, że kiedy w końcu otrzymasz wypłatę z Aldersopsparing, zachowasz całość pieniędzy.
Kiedy następuje wypłata z Aldersopsparing?
Aldersopsparing może zostać wypłacone kiedy przejdziesz na emeryturę lub osiągniesz wiek emerytalny. Możesz też zdecydować się na podział kwoty na miesięczne płatności.
Ile pieniędzy możesz zdeponować na Aldersopsparing?
Możesz zdeponować do 8 800 koron rocznie. Jeśli do wieku emerytalnego pozostało ci 7 lub mniej lat, możesz zdeponować do 56 900 koron rocznie.
Teraz na moment zrobi się bardzo technicznie, ale wytrzymaj:
Jeśli masz WIĘCEJ niż 7 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego: jeśli zdeponujesz za dużo pieniędzy na Aldersopsparing w ciągu roku, zapłacisz 20% kwoty, o którą został przekroczony limit. Jeśli jednak przeniesiesz „nadmiar” na poczet emerytury, która daje ci ulgę podatkową (na przykład ratepension), to zapłacisz jedynie 4% tej kwoty.
Jeśli masz MNIEJ niż 7 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego: jeśli zdeponujesz za dużo pieniędzy na Aldersopsparing w ciągu roku, zapłacisz 40% kwoty, o którą został przekroczony limit. Jeśli jednak przeniesiesz „nadmiar” na poczet emerytury, która daje ci ulgę podatkową (na przykład ratepension), to zapłacisz jedynie 4% tej kwoty.
Inne fakty na temat Aldersopsparing:
- Wypłata Aldersopsparing nie wpływa na twoją emeryturę państwową,
- Deponowanie pieniędzy na Aldersopsparing może mieć wpływ na twoje świadczenia socjalne, zależne od przychodu (np. „boligstøtte” – zasiłek mieszkaniowy),
- Jeśli zażyczysz sobie wypłacenia Aldersopsparing przed osiągnięciem wieku emerytalnego, poniesiesz koszt w wysokości 20% (z pewnymi wyjątkami, jak wcześniejsza emerytura),
- Twój pracodawca może dokonywać wpłat na twoje Aldersopsparing w ten sam sposób, w jaki uczestniczy w twojej prywatnej pensji. Jeśli nie wpłaca 8 800 koron rocznie, możesz dopłacić brakującą część samodzielnie, aby osiągnąć limit (na twoim odcinku wypłaty powinna być informacja ile wpłacił pracodawca).
Podsumowując
Przede wszystkim mam nadzieję, że ten artykuł dał ci dobre podstawy wiedzy i pomysł od czego możesz zacząć swoją przygodę z inwestowaniem lub oszczędzaniem. Jeśli masz wątpliwości, skontaktuj się ze swoim doradcą bankowym, gdyż jest on w stanie udzielić ci spersonalizowanej porady, pasującej do twojego stylu życia, sytuacji finansowej i celów. Zawsze najlepiej zadawać konkretne pytania, jeśli chcesz konkretnych odpowiedzi. A jak zadawać konkretne pytania, jeśli nie wiesz jakie masz opcje? I skąd mieć tę wiedzę, jeśli nie mówisz po Duńsku, a wszystko jest w tym języku? 🙂
