Yazan: Kalpita Bhosale
Çeviren: Oray Güngör
Her dört kışta bir, günler kısalıp hava keskinleştiğinde, insanlar bölgesel ve belediye seçimlerinde oy kullanmak için sandığa giderler. Sadece yerli Danimarkalılar değil, buraya gelip ülkeye yerleşmiş bizler de.
2021’de ilk kez oy kullandığım zamanı hatırlıyorum. Eşimle birlikte mahallemizdeki okulun önünde heyecanla sırada bekliyorduk. Yanımda bebek arabalarını sallayan genç anne-babalar, birbirine selam veren yaşlılar vardı. Herkes kendinden emin görünüyordu. Ben değildim. Partileri, adayları, seçenekleri pek bilmiyordum. Yine de oyumun bir anlamı olduğuna inanıyordum.
İçeri girdim. Herkesin elinde uzunca bir kâğıt vardı: Oy pusulası.
Küçük bazı sürprizlerin dışında, Danimarka’da demokrasinin işlediğini böyle öğrendim. Bu ülkede günlük hayatımızın ritmini etkileme gücüne sahibiz. Bu hak yalnızca Danimarka pasaportu taşıyan vatandaşlara değil, benim ya da sizin gibi uzun süreli ikamet edenlere de ait. Şu an oy kullanamıyor olsanız bile, yakında sizin de hakkınız olacak.
Ve biz uluslarasılar, sesimizi duyurmak için yine bu yıl 18 Kasım’da Danimarka genelinde bölgesel ve belediye seçimlerine katılacağız.
Nasıl Başladı?
Oyumu verdikten sonra bu hakkı nasıl kazandığımı öğrenme isteği duydum. Araştırınca gördüm ki bu hakkımız rastgele verilmiş değildi. Yabancılara yerel yönetimlerde oy hakkı tanınması 20. yüzyılın sonlarında oturdu. Önce, 1970’lerin sonunda İskandinav komşularımız belediye seçimlerinde oy kullanma hakkı kazandı. 1981’de ise Danimarka, ülkede en az dört yıl yaşamış bütün yabancılara da aynı hak tanındı.
Basit bir fikirle başladı: Vergi ödeyen, düzenli olarak yerel hizmetlerden faydalanan, belki çocuğunu buradaki okula gönderen biri bütün bu devlet hizmetlerinin nasıl yürütüleceği konusunda da söz sahibi olabilirdi. Katılım = temsiliyet.
Bugün Kimler Oy Kullanabiliyor?
Bazı yabancılar halen vatandaş olmadıkça oy kullanamayacaklarını sanıyor; ama kullanabiliyorlar. Eğer 18 yaşının üzerindeysen ve Danimarka’da ikamet ediyorsanız, belediye ve bölgesel seçimlerde oy kullanabilirsiniz; şu şartlarla:
- AB, İzlanda, Norveç veya Birleşik Krallık vatandaşıysanız,
- ya da AB dışı bir ülkeden gelip Danimarka’da 4 yıldır yaşıyorsanız.
Kayıt: Ekstra Bir İşlem Yok
Danimarka’da seçmen kaydı otomatik yapılır. Adresinle birlikte Nüfus Kayıt Sistemine (CPR) kayıtlı olduğunda, otomatik olarak seçmen listesine girersin. Seçimden birkaç gün önce posta yoluyla oy kartınız gelir. O kart size nerede ve ne zaman oy kullanacağınızı bildirir. Oy verme kabinine girebilmek için o kartı yanınızda götürmeniz gerekir. Tek sorumluluğunuz, adresinizin güncel olmasını sağlamaktır; çünkü hangi bölgede oy kullanacağınızı o belirler.
Kayıtlı olup olmadığınızdan emin değilseniz, Vatandaş Hizmetleri’ne (Borgerservice) başvurabilirsiniz. 5 gün kala halen bu mektubu almadıysanız mutlaka Borgerservice ile iletişime geçin!
Belediye mi? Bölge mi? Aradaki Fark Ne?
Araştırdıkça fark ettim ki yaşadığımız yeri yalnızca tek bir konsey yönetmiyor. Birden fazla konsey söz konusu. Danimarka 98 belediyeye (kommune) bölünmüş durumda ve her birinin seçilmiş bir belediye meclisi var. Belediye meclisleri 9 ila 55 üyeden oluşuyor (belediyenin büyüklüğüne bağlı). Bu meclisler konut, otobüsler, okullar ve çöplerimizin toplanmasına kadar birçok konuda karar alıyor.
Meclise belediye başkanı (borgermester) liderlik eder.
Bu meclise belediye başkanı (borgermester) liderlik eder.
Belediye Meclisleri Ne İş Yapar?
Belediyeler, Danimarka demokrasisinin bel kemiğidir. Okullar, çocuk bakımı, yaşlı bakımı, yerel yollar, otobüsler, bisiklet yolları, kütüphaneler ve spor tesislerini yönetirler.
Sokağınızda yeni bir bisiklet yolu açıldığını ya da çocuğunuzun okulunda yeni bir kulüp kurulduğunu fark ettiyseniz, bunların hepsi belediye meclisinin aldığı kararların sonucudur.
Peki Ya Bölgeler?
Belediyelerin üstünde Danimarka’nın beş bölgesi vardır:
– Başkent Bölgesi
– Sjælland Bölgesi (2027’de Başkent ile birleştirilecek, bu seçimlerde ortak adaylar olacak)
– Güney Danimarka Bölgesi
– Orta Danimarka Bölgesi
– Kuzey Danimarka Bölgesi
Bu bölgeler belediyelerin arka planında kalsalar bile en kritik alanlardan birini yönetirler: sağlık.
Bölge konseyleri, hastanelerden uzman tedavilere, aile hekimlerine kadar sağlık hizmetlerini denetler. Ayrıca bölgesel ulaşımı da koordine ederler. En yakın hastanenin acil servis ünitesi genişletildiyse, bu bir bölge konseyi kararının sonucudur.
Sandık Başında Ne Olur?
Seçim günü sandıkta oy kartını ve kimliğini verirsiniz, ardından sana oy pusulası verilir. Ayrı bir oy kabinine yönlendirilirsiniz. İçeride bir parti ya da aday işaretlersiniz. Pusulayı katlar, dışarıdaki sandığa atarsınız. İşte bu kadar! Akşam olduğunda oylar sayılır; siz yemeğinizi yerken sonuçlar haberlere düşer.
Yerel Seçimler Neden mi Önemli?
Ulusal siyaset manşetleri doldurabilir; ama yerel seçimler günlük hayatımıza sessiz ve doğrudan dokunur. Parkların durumu, okulların bütçesi, doktora ne kadar sürede ulaşabildiğin… hepsi buradaki seçimlerin sonucudur.
Ve bu seçmenlik hakkımızı değerlendirmemiz çok önemli. Bazı partiler bu hakkın yalnızca Danimarka vatandaşları için sınırlandırılmasını istiyor. O yüzden:
Sesini duyur!
Biz, Danimarka’da yaşayan uluslarasılar için bu seçimler sadece sembolik değildir. Burada kurduğumuz hayatı doğrudan etkilemenin pratik bir yoludur.
İşte bu yüzden, 18 Kasım’da, sevgili uluslarası dostum, sen de sandık başına gitmeli, Danimarkalılarla omuz omuza durmalısın. Oyunla fark yarat! Bu, demokrasinin tabandan işleyişidir; sesinin duyulduğu, oyunun günlük hayatımızın dokusunu şekillendirdiği yerdir.
Bu yazının aslı, 28 Ağustos 2025’te Kalpita Bhosale tarafından yazılmıştı.
